DISSERTATIO MEDICA INAUGURALIS, fiftfns SACCHARl HISTORIAM NATU- RALEMetMEDIGAM, Quam In Regia Fridericiana, rectore aiagnificentissimo, SERENISSIMO PRINCIPE AC DOMINO, DN. FRIDERICO WIIHELMO, REGNl BORUSS!.^ ETELECTORATUS BRANDENB. AC PROVINCJARUM HER.EPE, &c. &c. PRiESIDE DN.FRIDERICO HOFFMANNO, aMed.&Phil,Nat.Prof:PublMedicoKe- gio & Eledtt Aulico , atque h, t. Fac, Med» Decano, PRO LICENTIA Summos in artp medica fionores 5c Privilegia Doftoralia adipfcendj, ai d. Jun* A* MDCC I. Horu ante 0* pomeridianU PublicaeEraditorum difqiiifitioni fubmittet TOHANNES ELIAS MiEDERTAN, Olfna-Silefius. *^ m*, Typis CHfUSTOPH. ANDK£.« ZHTLERI Acad.Typcgr. !. N. f. 'P\i mirari, L. qood eorum haod premani veftigia , qui cum HeliBontio ufiim Sacch^ri^ faliam fvaviffimi ^ non tam (^ommmendarei, quam ^ foro Medico fer^ penitus externii^ nare annitontor. AHi namque uti gratisfi- ma ejus dulcedine pro demulcendo palato multoni alliciuntur , ita ego aD ofum potius facchari ab ufu kgi- timo probe difcernens yiribus ipfius mire deledon^ non contemriendis, Nempe com fpeciminis inangi- ralis vice aliqoid mihi literis eon%iandum fu^ritv placuit vei ipla Sacchari commoda & incorni|ioda at- tentius confiderare , ita tamen , ut nat^ram ejusdem ^ generatioapm, dijfferentiam > felellum atque produdla excuterem prius. Bsnedicente proin NomiBe foprem^ $g jfkyente I^e6|ore benipno fit^» CAPUT I. THEGRETICUM. Sacchariindplemgenefin.diicrim feiedum atque produda exhibens. §. I. SAcehari vocabulum eum mi?Itis aliis, Quibus M?? dicorum Antiftit^s yel corporis nofl:ri affeaus pr^- ternaiturales, vel remedia etiam folent ejfTerre, iiu-? J^atium e Grxcia migrafle videtur^ dum t? (rmx^^^ a* pud Galemm , apud Diofcoridem rl erdKxa^^v legere eft« jEquidem n©!^ defunt* gui referente 'iQb. Hmu U^ih^ ^ C4) * mto (ajto caKxup abHebraeo '^5''^ Schechar, inebriati- vum vq^ioda 15'^ Schachar, inebriari, defcendit, ma- lint derivare , quia talis ex Saccharo parari queat po- tus inebrians jGraecis etiam hinc «r/^Jij^fic, & Latinis Sice- ra di£\us* Verum h$c ratio tunc demom fortaffis ob- tinebit , quando omnia concreta , e quibus potio aliqua inebriativa fermentationis adjumento valet produci , titulo Sacchari indigitabuntur ; prout liquorem etiam in fpecie vinofum, e pomis pyrisve elicitum, Galli ho- die Cidrff , Angli Cic^er , & Itali Ce/lra , appellitant. Mox tamen in limine, antequam ipfam facchari naturam diffindius evolvam, vexata illa qus:{tio, num antiquo- rum Saccharum cum noflro , quod adhuc in ufum revocamuf^ fro uno eodmque debeat haberi s QO magis a me paucis ven- tilanda venit, quo plures ferram contentionis circa e- andem ftrenue reciprocare , aJiique pro afBrmativa, pro negativa alii pugnare obfervantur. i 11. ^ De negantium qui ftant partibus , prseeunte im^ primis ISlanardo (^) urgent prolixe Clentium quani- plurimi ex antiquis Naturae - Gonful^is , & quod illi, qui adhuc videantur habuifTe aliqualem ejus cogni- tionem , fsepe hec de nomine ejus genuino, nec de forma, nec de materia ex qua, nec de modo fi- endi, nec de uiu & effeau &:c. fint certi , fed ubique hsereant , hallueinentur & labantur. Quoad nomen e- nim, (ut ex multis pauca folum apponamj M^/ dicitur arundinaceum (f), aut Cannae (^/), & Sal Indus COj quoad formani , duplici fub iacie delineatur , vel iuida paulu- (a) de Cerevifiis c. 2. §. ^2. (b) in fuis Epiftolis paSm, , (c) ab Ar- chigene , (d) Avicenna L.^.tr.S. c. 8 (e) Paul.^ginet. J.xc.^-^, Avicenn. 1. c. ( f) Dij[?fcoridt 1. 2. c, 7f . Plin. \»o c. Galeri,!^. dc fimpl. med. * co * ^ . ^ . paululiim (/) inftar mellis , vel licca magis iatisque-i iblida (^) confiftentia. fic ut dentibus frangi non fine aliquali vi debuerit. Ad materiam modumque fiendi quod attinet, a quibusdam pro melHs five mannae qua- dam fpeciehabebatur, a fole, cogente rores, in taleiiu dulcedinem produda (-^), hinc illi non aliter ac Man- na in Apulia & Calabria fupra Ornum & FraxinunLr ex rore delapfo , ita Saccharum in certis arundinibus nafci docebant (0- Aliitamen dulce hoc corpus ex i- pla quidem Canna derivabant , fed non nifi folarium radiorum ope ex medullari ilkrura fubfiantia per fis- luras, ad internodia & paflfim fadas , evocatum , in la- chrymas gummolas primum, tandemque in folida hu- jusmodi corpora, cantum faccharum a^mulantia , con- verti arbitrabantur (^. Et fic quoque circa ufum & vires veritatis a tramite aberrarunt, nam cum in copia adeo exigua le fifteret hoc corpus veteribus, parva aut nulla ejus habita eft eura, folumque alvo idoneum eft creditum (/) , & ut ficis cjus ope falieretur (m), §. IIL Haec tamen argumenta non obftant, quo minus afErmativam fententiam ample61antur alii , quorum antefignanum fi dixero VaUrium Cordum («), a vero vix declinavero. Impugnat autem hic Manardum vi- ribusomnibus, omniaque eji^emifia tela eludere au- det. Ad primum namqueargumentum , a filentio quo- rundam Autorum nullam valere confequentiam ad ignorantiam abfolutam , refpondet, cum ad infringen- A } ""{g^Diorcond. & Plin, lc. (h) Galen.l. cAlcxand. Aphrodifaeus. L.2.problem.74. (i) Manard. Fuchfius. (k) Diofcorid. & Plin. I. c. Amat. Lufit. in Diofeoridmi. (1) Diofeorid. I. c. (m ) Galcn.&iEginetal.c. Avicenn. CanoH.L7f7. (n) in Diofco- rid.l. 2. c»i04, de Saccharo p. i6, & feq. dam vim fatisfinc teftimonia Diofcoridis, Plinii, Gakni &c. ab iplo adv^erfario jam addoaa. Nec alitep fentieodiim de akero automat ; Saccharum enim ^ nonoullis Mel Cannse & Salem Indum dici nihil refer- re , quod rem unam variis infigniri appeliationibus novom haqdfit.nequeSacchari & Zuccari denominatio negligatur abaliis. Et licet primo intuitu plus ineffe roboris videatur dubio tertio , figura tamen fola cum meruni fit accidens , rurlum nee exiode ignorantia-j Saccari fatis probabitur ; notorium quippe e/Te/Sac- cliarum partim mollioris aeres texturae, quale hodie 3^iriit Tbomsum, aut quale a prima ftatim fucci Can- nae Saccharifer^ infpifiatione obtentum, ac tefte Ama- to Lufitano in utribus incluium de loco ad locum Lufitani primitus transferebant , partim maxime quov que folidum haberi , quale ab ipio adverfario adduci- tur , Canti nunc fufci , nunc albi nomine communiterL, veniensj utrumque nihilominos, h.e. tam molle, quam folidum nec nomen nee indolem ea propter deponere. Atque jic tandem de quartd & ultimo jodicium ferens ^ ordinarifira id efle reponit in cundis rebus noviter inventis, quod vires 8c ufus non penitos fint perfpeai, infufficienti tamen minusque accurata efficaciae cogai- tione omnimodan) ejusdem ignorantiam , quam ^uta^ Intendit , minime colligi pofie. §. IV. At cnimverb quamvis haud abnuam ex refponfi- onibus Cordi fatis patefcere, qualitercunque Saccha-- rum innotuifle antiquis, adeo tamen manca/ mutila ac imperfe6la quoa^l omnia h^c eft notia , ut jure re- aius dixeris , nibii plaae feivi/fe ipfos de hpc npftro con« (o) Comment in Piofcorid. |^.i»p.2V- . . . * f^) * . . eoncreto t Inpnmis vero errorem fapit maximtinfi ^ quod de modo generationis inflar mannae fabulati funt^ ex afle namque contrarium ifti contingit concreto radiis folaribus , dumftatim . ac horum lentit atta^lum ^ liqvefcit & difparet, uti dvJoTrlfjg teftis, Sylvios Boccone {p), fofius id recenfet. Neque fecile quis probaverit, num ifta Canna, qu^ antiqois dabat Zyccarom, iit e^ ipfa, ex qua hodie elicitur Saccharum , quonlam de-^ fcriptio illius non refpondet huic , quam hodierni re^ rum exoticarum fecretarii exhibent* Provoco ad AvU cennam, Serapionem (f ) aliosque Arabes, qui clara fatis nec quod magnitudinem , nec folia, imo nec quo-. ad nomen arundinis Sacchariferae verae Alhafter [ fid enimfalutant Cannam , ex qua Zuccarum tranftuda, ] innuunt convenire. Quare probabile eft , illam fpeci* em (r), ab Indis Mamba & a Lufitanis Bambu ditlm y qwx proceritate populum arborem fuperat , interno^ diaque habet tam capacia , ut loco doliorum navigio*^ rumquefacile inferviat incolis^^, ab antiquis faiile intel- le^lartij veloti a qoa adhuc hodie medollam dulcisfi- niam reddi , lachrymamque fondi zaecafo antiquorum plane refpondentem , quam Tabaxar voce Perfica&Sa* c:har Mambu dlcunt, atteftantor Pifo (/), Lindfchottens (/) , Palutanus Garzias (^) aliique. V. Sed fniffo antiquorum Saccharo , itiisfis , itidem ik vitrioli fpeciebus ac falibus, quibos ob aliqoam dulce- dinem nomen facchari indidenint Chymiei, dum v. gt^ (p) €lf5(5fe^ Sinmcrcf Ung^n Oht. l. (q) vid. Matthioi. in piofeorid. l.a. G.y^.p. m.314. (r) Glufius Hifior, ardmat. (s; MantiffiAronS* p* 187. (0 Navigatio. f Itinerar. c; 58. p. 66. (u) In Annotat* ad minc Lindf^hQttA iocum. c,i2^ ( g ) ^ vitrioIiumSaturni & fal aliquod aluminofum Saccharam Satarni atque aluminis (x) vocant; de noftro potius of- ficmarum , in cujus gratiam bxc exarantur, convenit effe lonotura. Indolem autem hujus fatis expresfiffe mi- hivideor, fi concretum illud afleruero falino - fulphu- reum, ex Canna Saccharifers fucc6 per reiteratas in- fpiffitiones ac depurationes paratum, apparens nunc m torma (icca & foljdi, iirmetas velCryftallos coaaum. nunc ta.)quani puivis plus minus ficcus autglebofus . fub colore albicante plus minus aut fufc6, faporem ma- xime habens dulcem. Sicutenim Saccharum alias Phar- macopsorum Sal confuevit audire, quod in ho; rum laboratoriis ufum eundem ac in culinis fal com- mune, prsftet egregie ; ita & titulum eundem intuita texturae mento gerere , fal Sulphureum revera exifte- re,varia declarabunt. quae ejusdem vel cum aliis lali. bus congruentiam vel ab ipfis etiam difcrepantiam non obfcure perfvadent. r §• VI, _ Scihcet falium fi propriam habeatnr, in aaxik dif- folvi, faccharum confortio faliam adfcribi omnino me- retur, quia molecularum aquearum impetum . quenu, bx Si ratione ponderis & ratione motus inteftini iud- ter exerunt, inftar mers terriE, merique Mphuris quK ab aqueis menftruis nequaquam dilcerpuntur fu- Itinet. fed omne m homogeneum redigitur liquorem... Saccharum hinc m aqua folutum poft convenientem hujus evaporationem more aliorum falium , prscipue ellentiahum . in elegantes concrefcit cryftrUos . in &accharo canto, de cujus praeparatione §. 13. agetur plu- - ribus, (x; Schrced«r Pharmac 1. 3 p. aga. &471. (y)Wedcl.Phatmac.in an. form redact.p, 108. bus, fatisconfpicuas; quemadmodam & faechari gene- fis ipfa cum edentialium , qase dicuntur , faiium e vege- tabiiibus produdione ad amusfim convenit. In deiiiila- tione porro facciiari , nunc fpiritum acidum,nt2nc arden- tem acquiri, prout vel ficcum, vel fluidum ac fermenta- tionis ope reciufum exanimi ignis fubjicitor , inferius J'* 15. itidem innuetur , indicio evidenti, faccharum , fi non totum fa^ de faie tamen multum pardcipare; de quo uiterius vix dubitare poterit, qui iaticem faccbareum recenter exprefrum, ultra diem haud durare, fed mox acefcere, Pifont (7^) atque Marggravip {a) habueritii'- dem. Et fapor deniqae facchari gratisfiffios annon de faiinorum corpuicuiorum praefentia tanto certios ferr ceftimonium quanto iucuientius, absque prjneipio falino nallum dari faporem, ab aliis pasiim demon, flratumF va Ingenue nihilominus fatendom , nonnufla in Sac^ charo occurrere, quae peculiare ial fulphureum ipfum efle, ficque a reliqtiis differre , manifefto evincant, Flammam quippe dum Saccharurn iiquefa^lum f fofum, ubi copiofiores Particuise aquofae cum nonnuilis faiiois exhaiavere, concipit, refinam magis feu iuiphur qoam fal, mentitur corpufculisque falinis particuias phiogi'» ftas 5c terreas, uno verbo, fulphureas quamplurimas efTe admixtas prodit. Salia reliqua fpiculis fuis rigidis acrimoniam organo guftus imprimurit. Saccharum au^ tem ob moiecuias acidas a fulphureO-terreis in exadio^ ri proportione ae in iaccharo Saturni contemperatas, adeoqae obfpicuia perquam flexiiia a Leeywenhcsddo (^) obfervata, linguam iapore titiiiat dulcisfinio. Ne- B que . if) HiftQr. Nat. Br^fii. l. 4. c, i. (a) Brafii. i, z, c, 8. (^) Aaat.&Cott.- que vifciditas, quae faccharo foluto fenlorio ta6tus ad- hgerefcit, alia infuper corpulcula, quam fuiphureo ter- rea in Sacchari deflillatione oleum foetidum conftituen- tia, oftendit, cum pulvis aliquis^ mere terreus, v.gr. e- bur uft. non nifi ab inftiOatis cujasdam o!ei guttulis de- prehendatur vifcidus. Ratione demum coloris, magna quidem faccharo albo cum lalibus inrerce^it co tormi- tas,fu{cum tamen, propter texturam, paociore?^ puminis radios minusque vividead ocufos noftros reflectentem , oppido ab iisdem difcrepat, Verum ad generatioilem Sacchari diffarentiamqoe properandum , quo reliqua pa * riter in definitione ejasdem propofitaj patefcanc. § VIIL Ut genefis itaque rite evolvatur, liceat omnium primo verba facere de materia facchari ex qua > h, e. A- rundine faccharifera. Jam fuperius monitum eft jT. 4* reperiri in India , tam orientali» quam occidenrali, ali- qmm Cannae facchariferse fpeciem, Mambu didam^ prssltam , adfpedu amceriam &admodum crafiam; fed hxc ufai ifti mimme impenditur. Neque illa arbor ad- hibetur j quam luxuriare in Infula Z ylon refert Saar {c\ cojus nomen eft Hakra j utut iucco dufcisfimo turgeat> imo fubftantiam quandani, nigram facthaiiformem in- colis prsebeat, quafem dulcem fuccum etiam luggerunt Cannae Smicae , populan linqm I^tan^,^ aPifine C^JRu» dng didae. 5.1X0 Unice igitur Canna ieti arundo illa Indica apta depfcheoditur ad jfthoc opus, quam >ttfT£^o%)fy Saccha- riferam appeilant Botanici {e) Germanice ^WCfcr^^JCiCt 72. (d) Mantifl; Aromat. c. 1 1 . p. 1 88. (e) C. Bauhin. f^ac, i.i,{:3.p.i8. cDet gUCferSRo^f* Media eft hsc Canna inter mifia- ceas & arundinaceas plantas, exiurgitque quoad Cau- lem , folenniter ex flavo viridefcentem , magnitudine fex vel feptem pedes, crasljtie vero raro tres pollices fupe- rat. Secatur in internodia plura quatuor digitorum in- terftitio plerumque a fe diftantia. In (ummltate coro- natur pluribus foiiis biGubitalibus plus minusacumioatis, furiumque ere£tis, panniculamque producit adinftar a- rundinisifagittariae, medtillam habet iolidam, (ucculen- tam , daicem^albam, radicemque obliquam,qoodammo- do dulcem Sc lucculentam (/). Inculta provenit in variis tum orientalis, quam occidentalis Indiae locis, latius tamen crefcit accedeo- te cultura diligenti. Id vero fi in animum fibi fumunt incolae, feligunt ante omnia terram pinquem ac glebo- fam , eamque planis in locis pofitam^ utpote quae magis adhoc opus apta obfervarunt, quam montes & colies* Scindunt hanc vomere aut aliis ioftrumentis ferreis m re£los ac sequali diftantia inter fe diftin6los falcos, qui- bus poftmodum imponunt arundinem, terraque obte- gunt, copiofiori quidem aeftatcpropter intenfiorem fo- lis seftum, quam hyeme* Singulare autem eft-, qudd fulcis iftis in agris Surattinis pifciculi, gobionibus noftris fiaviatilibus fimiles , committantur prius, qoam Caona- runi talese ipfse , quafi hac ratione memorante 'Tbsvemtio (^) generofior proveniret arundo immediate iisdem in- ftrata » atque ad fingula alias internodia germen aliquod fea novam Cannam protrudens. Cannam progerminan- Bz tem (f) Marggrav. Brafil. l, c. Barkus de rcbu$gefti$ fubC.Mauritio in Brafil. p. i ao. Rajus Hiftor. p. 1 278- (g) £)|l^3«t)iil$e fem ab herba j tie nimium haec Itsxuriet, fingolis tribus ¥el qoatiior menfibos eo usqiie purgant, donec in ma- gniradinem debitam adoieverit. Id quod pro foli habi- tedine oaavo, decimo vel duodecimo a plantatione Menfe fieri ailolet, {h) quemadmodum & tempus plan- tationi ipfi commodum pro locorum diveriitate variat. dum in Brafilia v/gr. Menfis Januarius vel Augufius fe- ligitur (i), ii^ infdis autem Caribibus quodvis aiini tempns eidem aptum traditur {kj' Neque dubium eft, quin & in Inlulis Canariis , Lufirania , Hifpania , Sihcia , Creta, Cfpro aiiisque locis , in quibus Sacchar[fera Mdem Canna feritur, certam rationem, certumque <5c plantandi, & metendi tempus obfervent Incok. %. XI. Hinc, ut ipfum Sacchari conficiendl modum per- lequar^arundinesmacuras in primo geniculo vef fuper hoc etiam refciiTas (/J) ac a frondibus mundatas m fafci- culos & acervos seque, ac noftrates fruroenta, bdi repc- nunt > curribus vel sequis ad molendina quamprimum Iransportandas. Molendina ejosmodi , rotis gravisfimis Impnmis axibus iigneis, circulis ferreis obduais ac per- pendiculariter ereais conftruaa , Jumentis vel aque yer- fant dum inter axes fafciculos arundlnum asfidue infe- ront, axiamque fe contingentium anguftia ita compri- munt. ut liquor promanet duicisfimus, a vafis fuppofias per canalem ligneum pblique derivandus in inferiorem cacabum ^neum amplisfimum. in hoc , igne modica fubftruaov leviter prit^um ebuUire finunt fuccum, quo fpuma ' C^^} Rajus l c. "Trjirfo lc/ik ) Hugefius Medic; Americ. p. 29. (l;Hugef, Medic. Amerrc. p. jCf.-Pom^t Mor. Simpfic. ^ (I!) ^ . ^ „ . fDuma tantum fosculentior & copiofior. peconbus m viaum cedens, fecedat. Succesfive vox eundem fuc- cum in fecundum ahenum, tertium ad lextum usque, proportionaliter humiliora, latiora tamen, memorante WV^-transfundunt, igneque vehementiori,parnm de- purint, hunc in finem forti etiam hxivio calc.s yiv^ fm) in cacabo fecundo addito, p^rtim m confiftentiam eam caute infpifiant, qua in fiailibus vafis, metas aut pyramides referentibus,posfit concentran atq-^^ f. hs in- Sar granulati concrefcere. Porro formas tales fidues n apice perforatas ac luto munitas; ubi iuccp plu rainus fluido implevere, ordine aflenbus perforatis in a his sdi- bus (Cafa de turgar vulgo) aut oUuHs imponunt luperio- ren.que partem^latiorem Juto albicante pariter tegunt. Tandem elapfis viglnti quatuor hor.s per apices adaper- tos mellagineum alaentem fyrupum, fubfi. co qu. an- tea colore Saccharum infecerat, mmmt Mo fos in va- &is excipiunt , faccharumque coagulatum e form.s ex- cutientescandidum a nigricante, Mafcovado d ^o, k- Srnunt acin fcuftra redaaum probe exficcant, donec ciftis veniat recondendum. Apparatum tantum non o- Snem ?«> figura. elegantiori autem Pomet curav.t ex: primi. Ex diais quamvis abunde elucefcat , quanto la- bore quantoque molimine faccharum eiaboretur ab Indis.adEuropoeos tamen delatum yix tants puma- tis reputatur , quin folutionibus .s , de jumation - bus, clarificationibus. atque nunc fufionibus m pyra mides, nunc Cryftallifationibus habeat opus. V^^^ (m)Pifoatqu«Pom«l. e. cum mgens iacchan occurrat varietas , dubiumque e- mergat, qaodnam faccharum altefo iiiMedico ufu prae- ftet, lobet potiores ejusdem difoentias ita percurrere, i3t %urx extenige depurationisque potiorem quam loci natalis, rationem habeam. Ad externam nempe %u- ram lacchari attendens, pyramidale aliud, aliud furina- ceum, aiiud Cantum deprehendo , quemadmodam de- pdratiQnis intuitu non tantummodo idem cantifatum, fed & faccharum vel crudum feu non finum , vel finum feu refiriatum adeft» Pyramidale, noftratibus ^Ut=3u* (fer aodi^ns , ab ipfa meta five modulo pyramidali, in quo fiuidiratem cum foliditate mutavit, mutuatur no- men, pro diverfitate tamen locorum , a quibus ad nos transmittitur, maxime diverfum. In forma enim indi- gitata proftant x^uidem tum faccharum Maderenfe & Canarienfe, tum Valentinum , Melitaeum & Thomaeum ; fed Maderenfe & Canarienfc ab Infulis Canariis, quas fortunatas olim vocabant,in fpeciea Madera & Cana- ria itransmiflum, una cum Valentino adhuc nobiliori, quod Valentiae Hifpanorum conficitur, multum nobili- tate faccharum & Melitoeam & Thomseum anteceliunt, quorumhoc five Thomafinum, Germanice S^oma^= gucttT/ ab Indiae occidentalis Inlula S. Thomse deno- minatum, colore fufco leu lubruffo gaudet, illud au- tem, hve Melifium, Germ. Melis-vel ©pcifc^Sucfec Infulam Melitam , vulgo Maltham , pro patria agno- fcit, atque Thomseo purius adhuc candidiusque exi- ftit.(») ^ §. XIIL Saccharum farinaceum, faringe crasfioris plus mi- nus (n) Sebitz tleAliment. Facult.p.yzi.SchroederPharm.i.c.Mylius Bafilic, Chimic. 1, c. 4, nus glebofae formam prae fe ferens , Mifcellaneum quo- que & confufaneum, ab Aromatariis vulgo Sa|Taill1sJ 3ucf Cr appellacur, quod farrago iit quisquiliarum feu re- liquiarum cujuslibet facchari , fpeciatimque ea pariter fragmentula tam fufca quam alba comprehendat » quae in india ciitis (German.iva|teil) recoodi atque in Euro- pa magis depurari fub fiaem §. ii. &princip. §.i2.fuittra- ditum. HoG ipfum quippe iacchari genus maxime ii- luded, quod m forma puiveris grumofi (ive gfebarom , praeter pyramidale Thomaeum & Melitieum, ob impu- ritates copiofius admixtas appellationem facchari crudi leu non fini meretur; cum citulum e diverfo fini puri- vcj feu fiiialis,quafi puritatis & candoris finem ac api- cem acqoifiverit, tam ia fpecie Valentiiium fortiatur qaam in genere quodvis aliud, quod alibi , v. g. in^Bata- via. Himburgi &c. nova facchari in calcis vivae lixivio folutioae, defpumatione^ albuminis ovorum conquafiati medio iiiilicuta, atque in metas translufione uberius de- puratum, s, e. refinatum fuit, pro refinationis grado & ipfum difcrepans. Solum fupertd iaccharum cantila- tum , quod non tam a candore candum aut candidum , quam ab anguiis Ca itum aut Canticum eTe vocandum > quia RecentioresGrieci Kam^ kccvt^v n Wvr^oi/ dixere. pro- be monent Lmdanm (o) & Saimafim^ {f) Acque tale lac. charum Cantium Germao. Sutfei rar:i>!7 tum candidum, tum fufcum feu fubruirunijcryflallifationi fuas debet oa- tales» Pro Caidido namque Saccharo Canto Saccha-, rum Canarienfe vel finum V pro fufco autem Thomafi- num Saccharum inaqua folvont, folutumque ad crasfio- ris fyrupi confiikntiam infpillant, quem in ollam ficti- lem injiciunc, in qua bacilli lignei canceJIatim ac decul- (o) Seka. Medic. p. z7f . (p) Exercit. Plmian. c. p. [mm faere aptati. Ollam fuper aflere iti loco calidorc- pofitani quideptn aut viglnti dies relinquunt, tum Syru- pum non concretum eflandunt, ac paucani aquam cali- dam ad eluendam Syrupi pinguedinem efTundant, qua denuo effula reponunt vas in loco calido» &die fequenti ffangunt inveniuntque baciilos faccharo Cancio five cry- ftalhfatopnuftos.(^) §. XIV. Sed quid de Sele^u Saccbari nunc dicendum ef- fe videtur, num in tam multiplici ejusdem varietate unum genus prxferendnm alteri? certe fi puritatem fpe6lemus, non folum unum genus altero, fed & una eademque fpecies altera praeftat. Sic tani in genere omni cantiiato & refinato pr^rogativam tribuunt pcse crudo, quam infpecie e Ganario cQm Cordo (r) eligmit, quod nivis inftar candidisfimum , aridisfimum , mini- me lentum aut pingue fed -malleo percufiTum in Ibli- das partes disfiliens, dum dentibus atteritur, curru ftrepitu quodam crepans , atque fi relolvatur ac defpa- metur , aqueam claritatem habens ; e Melifio , quod fam intus , quam foris candidisfimum ; c Thomxo, quod pingue, denfum, candidius, & qood non adeo lentum Sc conmmax fra^lu eft, cum mal^eo percutitor. Urum tamenMedicum fi refpiciamu», de Sacchari qui- dem cantii eminentia nemo ha6lenus dubitavit , de re - finato autem haerent nonnalii, (j) quia acrimoaiani quandam a calcis viv$ lixivip adfcivifie videatur. Ve- fum verius rediusque alii {t) reponunt , quod finum Sac- (q) Rcnodaeus Pharmacop L.i. S.I. c. MyliusBaGIic- CHiiiiic» I.6.C.4, (r)HUlor.Surp. 1.4,c.ill. (s) Tarberngemontan. Herbar, I.i. c. 41. Maebius inftit. Med l. 4 c. 3. (t) Angel. Sal» Saccharolog. Part. i. 4. Tackius de Auro. p. if . * (17) Saccharum eb rainus propter lixivium cafcis vivae {per« ni debeat? qab tenuius ac Voktilius ejus habeator Sai , noxam nullam inferens. Adeoque refinatum Saccha- rum non refinato & Medici anteponunt, quandpqae iiihilominus crudum quoque adhibentes, prout impri- mis circa commoda facchari mox in capite altero in- digitabitur,ubi ejusdem adhuc pr^parat^ in medium produxero» ^ XV. Praeparatorum Sacchari nomine haud ah*a hic in- teIIe6lacupio, quam quae vel arte Chymic^ ex eodem hucusque elaboratafuerunt, vel ubi vis etiam in Phar- macopoeorum ofiiGims elaborantur. Ex omnibus ta- men non nifi fpiritum, Acetum,oIenm fiveLiquorem^ Sc de faccharis compofitis , Eteojaccharis, Confer vis 8cc. perpauca commemorafle oiihi fufficiat, nerationem cor^ficiendi tot infiaitas confeftiones facchareas , qua- les in Pharmacopoliis proftaati magnam etiam pars» tem inutiles, e Difpenfatoriis exfcribendo, Leftori moveam nauieam. Spiritum nom minus aciduriLjr fuggerit faccharum , quam ardentcm : fi faccharum namque vel per fe, vel pro ebullitione cohibenda curii arena, aut in aqua lolutum a lateribus candefa- flis imbibitum, aut cum dimidio florum falis armo- niaci, deftillationi exponaeur,; in receptaculo cunu phlegmate & olpo faetido acidus colligitur fpiritus, concretis terreis aeque ae metallicis folvendis pro- portionatus. (u) Si liquor autem facchari deftilletur vi- nofus, quem e facchari v. gr. libra una\ in fex vel o^o iibris aquae foluta^ poft cochleare unum recentis feri" Q menti- - 'J , - - .1 I ... . . '^ li I I' ' '■ ■■■II I (ay Schroeder l c. Hoffman. Clav. PharmpSchrqed. p. fp8t Lcmerf C»rf. Chym, Edit. p. p. ^iesiti ccreviiiag adjeaum , per fermentationem acqm- tont) prodit fpiritus ardcns fortisfimus. (.«•) Acetum €ui placet j potentislioium pariter intra breve tempus faccbaro inipetrab!t,aceto vini per omnia fimiIe,mo- dd omnem meteriam fermentantem in calore conti- BooTervaverit feu communia addiderit, qose- vino~in acetificatione addi lolent. (y) Oleum feu liquorpotius facchan obtinetur, qoando fpir, vini faccharo Canto pulverifato ad digiti eminentiam aiffufus accenditun_, atque ad crasljtiem iyropi efflagrat. Qoam faccha- ri quintam Ellentiam , quemque lapidem ex eodem Ve- getabilem ja^lant alii (a) lubens transeo, quod pro- cefTus ejasmodi senigmatici Oedipum requirant Ie6lo- remjme aotem haud fogiat, faccharom Cantom vel finum a fpiritu Vioi rediiicatisfimo folvi nequaquara, nifi in rubram ejusmodi malTam, ceo refinoiam ma- gis 5 igne coiiiqoatum foeritj cujus Magnificus Dn. D. Fr^es, Patronus meus atqoe Prseceptor omni obler- vmtm coko setater^ profeqoendus, ad mecKanicam (a. poris & pdoris genefin coniirmandam, itidem injicit mea- tionem* (^) ^ S. XVI, ■ /. %% compofitis faccharis , non tam penidium, nee rofatom, vioiatom &c. qoam ambratum eo magis pro- poncre liceat. qoo mirabiiios fr^grantia ab Ambr^ gryies fctopoio ono ad libram integram facchari re- linati absque fenfibiii molis decremento transfertur, poftqoamm hujus pulverifati medio reconditum, ac in ibid. (a) Joluiraac. HoUandus Oper. Vegetab. Tr, Bariiic. Chym. L c. t©. Khunrath Medail. Dei^ilk (b)D©moiiiirat.Phyf.Cviri6C4J« Hi loco calidovafeqoe probe obtorato per aliqoodtem» poris mQmentom alFer vatum foit. Dum eadem aa« tem Ambra gryfea , faccharo Canto alias iritervenieote qnx in effentiam redigitor, (^)faccharo adjongitur bor- raginato, cardiacum nooauliorum c(£iefte(i?;conftitoieg ^que potens, etiamii aori foiia omittaotur. Elseofac- chara uti olea accedunt deftillata cum facchato incor* poratajC/) ita a faccharifini vel Canti uncia una ordl- nario lcrapulas unos vel Drachma dimidia olei deililla* ti, nuac unius, nunc mokorum iolet excipi , uttanto commodias ejosmodi olea cuai iiquoribos aquofiseooi- binentur. !n fpecie oihilominos Ekofaccharom citri vel aurantiorum gratios nonoemo(^) fibi comparat * loccum ipfum e nominat^s cortieibus expre/Tom polve» Ififato faccharo admifcendo. Conierv-s deniqoe^um i fiiDpIiciomeonfer^atione m faccharo denomioentyir , fola pierumqoetritoratione vegetabsliom recemiom ho- midioram, in polpam redigi aptorom, parantor, ea majori qoantitate facchari adje6la, qoo ioceulentiora hsec faerint ,(^) f^cos ac nonnuilis (/) videtar. Ekgati- tjores tamen acqoe efficaciores confervx e iocco aiico- jus Ve^etabilis rite evaporato^ floribus, foiiisqoe te*- nellis conqoallatis^atque oleoftillatitioadortiarivalentj Qk) proutExperieatisfimus etiam D.D.Prjeses confer- vamrofarom palato gratiorem fieri docet,(i)fi/oIiaprQ amaritie eluenda ferveoti immitanturaquae,atque mani- bus denao exprefla in aqoa rofarum, in qua laccharum folatum,debite coquantur. CAPUT (c) Salrnen PharmaGop. Boi. L. i. c. %o. n. 7. (d) Lemery Edit; cit.p.434. (e)Salmon.ib.N. 1« (f ) Wedel. Pharmae. in art. form. redaa. pa6i. (§) Bacchaufen ! yrofoph, p 5 ^ 3 (h) We- deLibid.p.iio. (i) Schroeder Pharmac. L c 48Ak ie mort, Phayraac.M§4i5,Pbyf.p.ii^. (l)inNot.Jid J?ot?r. ^.^3^^ CAPUT 11. PRACTICUM, Sacchari commoda & Incommoda oitendens. SAcchari commoda jam & incommoda tradituro, qoamplurima qmdem emolumenta ejus mihi ob- verfantur, a praefemi tamen fcopo, quas pro- lixius €oumerentar, a!iena. Haud enimeft, cur rnul- cum expendere velim, vel fortunatum earum infuia- rum ftatum, in quibus Saecharum in noftrum primum coBficitur ufum ,vel ampHsfimos etiam reditus , in ium- nium earandem imperinm tenentes qui inde redun- dant. Satiscooftat eas reliquias > quae a fecunda fac- charei liqupris expresfi ehollitione remanfere, loco vi6:us mancipiis fofficerc, tam improbos in parando faccharo labores exhaurientibus , praeter acetum au- tem, vinum lacchareum atque vinum adufturtr, e pri- mo itidem liquore expreflb quse concinnantur> ab o- mnibus incolis expeti avidisfime. («) Quis de ingen- tibus autem reditibus, quos S faccharo luperiores re- portant, dubitaveritj qui iniula Jamaica facchari quot- annis vei dacenties mille libras elaborari a ^chardo Bleme {b) refciverit. Multo minus de fruftu ero folici- tus, quem piftores dolciarii iaccharum in innumeras quotidie cogendo, pinfendo , fingendoque formas, aliique idem cum frudibus in varia potuum exaltan- do genQra , aftatim capiunt. [p) Unicefiquidem machi- nae (a) Pifo Hiftor. Nat. BrafiU. 4, c. l (b) In defcriptione Infularutn & Regionum Amencaiiarum Angli^ Regi fubjedarum, recen- fita ia Aa. Eruditor. A. i68p. p- 147- (c) Sebitz. Aiiment, nx noflrx corporc^e omnium artinciofisfimse, vel in m- tegcitate confervandae, vel a labe reparandse, intentus vix alia facchari indagare jubeor commoda,quani quse ad utrumque iflum finem colliment. Verum videlicet facchari ufum, a Medico truti- nandum, dixero, fi hoc, auc alimentum, aut medica- nientum, aut condimentum utriusque, dixero. Fa- cukas quippe alimentofa & medicamentofa cum nihil abfoiuti, fed meram involvanc relationem five habi- tudinem, qua aliquod concretum ad corpus noftrum vel confervandum, vel reftaurandum refertur, mh lum video obftaculum , quo minus utramque de fac- charo, aeque ac de Oryza v. gr. milio, amygdalis &c. liceat prxdicare. Et certc alimentum primo deno- minarifaccharummeretur, cum aptum exiftat, quod a liquore gaftrico promte ac nte fubaaum tam ratio- ne particularum fulphurearum ipfas rubicundas Maftis langnineae moleculas adaugeat, quam ratione texturs vilcid*^ particulas lymphse gelatinofas, roridas & o- mnium maxime nutntivas refarciat. Qualem fac- chari cum humoribus noftris unfverfalibus convemen- tiam abunde omnioo Indorum comprobant mancipia, quibus in faccharo conficiendo ftrenoe occupatis non aliam alimoniam luppetere, quam remanentias faccha- ri, jam dom §. proximo indigitatum fuit. Ne porcos a crasfioribus lacchari faecibos ^ rairandom in modum pingvelcere , & carnem adeo delicatam & fapidam contrahere memorem, ut galiinacea haud in^rior m segrorum viclamcedat optime. (^) Neqoe fine hoc faccharum penitus excidit, etiamfi apud nos vicem C 3 \ con- (d) Scalig^r d$ fubtiliut. Exereiwt,, 164, condimenti magisciborurn obtineat, ho^um nonnul- los, V, gr, e vegetabiliom fru^iibus, tum gratiores,tum concoao ut loquuntUi' ,faciliores reddendo. Nom ve- ritate autem nonnollorum (^) innitatur aflertio , quod. nullum cibi geniis condimeatom Sacchareum refpuat praeter inteftina , \ quibus Saccharo conditis »od alium odorem^ac a receotibus boumexcrenientis exhalari,in medio reiinquo. §. III. Sed plura longe circa alterum nunc venient mo- nenda ofum , quo Saccharum morbidis hinc inde in.^ corpore aoftro difpofitionibus, vel ut remediom, vei faltem ut vehiculum remedii, porro infervire aftetuiV Etenim ad Experientiam non minus quam ad textu« ram concreti faccharini§.6. &7. Cap.i. evolutam fe - dulo attendens, multiplicem potius, non fimplicem in Saccharo virtutem medicamentolam videre videor, generali partium noftri corporis divifioni refponden- tem, fimulque aliquam rera, quam toto genere prae- ternaturalem vocant> refpicientem, Clarius ut elo- quar, faccharum nunc lolidas partes fauciatas cGnglu- tinare, nunc humores varie alterare, nunc fpiricus ani- malesafficere, nunc in lumbricos denique agere de- prehendo, tot egregias facchari virtutes uberiujs ac di- ftinftius eruendi paratus. §. IV. Refpeftu folidarum partium, quas %at i^Q%h quondam titulo partium honorabant, {e) ante omnia travmaticas faccharo adjudicavi vires , jure optimo ab ejusdem vifciditate derivandas, prout vulgo fabri ii- gnari in vulneribus etiam conglutinandis glutine vul- gari (e) Eartholin. Anat. Beoem. (*) Pifanellu$:de Alira«nt.FacBk, 243. G. Hornin Arc. MoiCp. f r. gari confvevere uti. Solo quandoqoidem faccharo in- gentia vulnera fanari novum haud efl; (f) nec Tmcx talem ignorant efficaciam, dum vulneribus recentibus, poftquam vino abfterfa fueruntjfaccharum dicuntur in- fpergere,^^) Et quid folennius, quam in foeminis la- (Elantibus manimillarum papillis , quo dolorofx fifrur^ deleantur, vel faccharum cantum, vel liquorem hojos adaptare. Inipfis autem ulceribus , in quibus ali- qua partis five fubftantise moIIiorisja£lur3 fa61a, qm de terggns una periem admittere. Unguis forlan oculorum atque.* pannus eatenus a faccharo Canto 8c Canarienfi re- moventur, (^) quatenus ab utroque acidum k aufte- rum coaguJans irretitur , quale quid fortasfis etiam accidit, (m) In Golleg. M. S. ad Prax. Hartmann. c. 3 (n) M. A. N. Q Dec. 2. A.^.obr 9. (o)Valefc.deTarantal.3.c.U.Valerio- . lal. v.obC^.Thiermaier*Conrultation,p,i37. (p)Riedlin. Lin. Med. A. 3. p. 1^2^. (q) Dokus Chirurg, p. i pi. & ipS. accidit,q«andobenelid6 piogoedinis viperinge nngoi- culiona noae curati foere* {r) ln%ni fane prjgjudi. cio laboraot, quot^ fecharum vel ex eo, quod ipiom iiitra ie aliquod acidum reeoiidat, taatum mn uhiqm-- jubeant exeiTe; quafi & panis acidum infinufoofovens^ exufare deberet omnis, nee dulcedo gratiffima acidom iii faccharo iatis a qorpufculis terreis & folphureiscon- temperatum patefaceret. (/) Dulcediai tamen qoi & derere^iiitjintoeatur velim facchari cum la£la mifee- lam , m hznc ul a concomitetur cosgulatio , eooll- deretqoe ulterius , qoam merito facchari cum !aa@ connabiom praecipiant alii , (^f) ne inventrlculo hoe a». cefcat. Coriofum omnioo habetur problema : Cpr fac- charum laai injeaum omnem ab hoc butyri feceflem coao-ulationemque impediat; quod nihilominus ooil^ tam^^a potatitio facchari alcali , uti Hornius , Qu) qmm a vifcido , pingues in h&t mokcolas ^qoe ftnac coi^ falinis & aqueis coaoeaentcacincorpore ahls noRrQ a0i3mptorum particulai pleofe cum fahnis k aqueis ^ bilo & lucco panqreatico viicidis iiniri fol^nt malienu deducer./ . ^^^^ Aft quomodo vis facchari incifiva aclaxativa ^ me demonftrabitur ? omne quidem^Sal nte ufurpa- tum vifciditatcm humorumattenuandorefolvit ,omne. que falfum inmajori paulo Dofi ingeftum fuflicientique aqua dilutum parietes una inteftiBorum velUcando ad excretionem contentorum ftimulat. Saccharum tamen cqm pecuU^re fal exiftat, dulce, nonacre,cjn. Gbf.9.(t) BoyliousdePrax.M§d.l.2J. e.Ii.p.244- W Arca MofiJp.i^B.^iQ? glutinans potms^invifcans atqae contemperans, yires incidmtes atque laxantes vjx exeret» nifi aut ipiritus ejus. five acidos,five ardens, deftillatione fuent pro- licitu^.aut oicum (ociatum, vel fermentum extrane- um faccharo iolatoadjunaum, aut faccharum denique impurius adhibitum l clyfmatis loco mfenori guttun infufum, Spiritus videhcet Saccharracidus , uti extra corpus noftrum duriorum concretorum compagem dirimit , ita & afTumptus in noftro corpore pituitanv plus minusvifcidam,more aliorum acidorum commi* nuit; W qualis effeaus a fpiritu quoque (acchari^r- denti, item ab lilaeo Saccharis ratione oleorum deftil- latorum, potenter incifivorum, haud fruftra expeaa- tur» Ipfom autem faccharum nudum ut in noftro corpore in fermentationem motusque laxativos e- rumpat, (j') tum copiofius humidum , tum fermentum extraneum ideo requiritur, quod faccharum aqua dii- lolutum non sequa promte fermentefcat , ac ubi ter- mentum aliquod aftociatum , vel faccharum ipfuau* cum lucco aiioquo vegetabili, fermentationis motum Jam iachoante, coinmixtum fuerit. Fermenti iftius- modi vices fsculentis aliquando obire poterunt in faccharo impuriori fuperftites,veluti quod magjs nau- feoRim inteftina magis ftimulat citiuSque in fermenta- tionem abripitor. Undethom^um faccharum cum^ Ciyfteribus injeaum non lolum inftar purioris laccha- ri viam lubricando, fed & abftergend6(;?J operatio- nem fuam videturabfolvere. §. VUL Verum reliais viribus,quasSaccharum in humores noftri corporis edere deprehenditur , inquirendunu porro (x) Lemery 1, c. (y) Pechlinus obf p. 3^7- (^^ ^^^^ n6rro venit,annonlaccharo fpintusanimales engen- &i competat efficacia. Fateor talem vim evidentius lon-e obfervari in Saccharo ambrato, in vinp (pinta- que^vinofo b faccharo paratis, atque Eteo;C^f ' Suaminfacchardfimplici quocunque, exquifite hcet ?e£6 vel Cryftallifato. Si ^^^;"^"^ gnarimereturanaleptica, (4) quod fvavj fenfauone., ven iculum afEciat,non video.quidm ma,orlp}ntuum Inimalium corroboratio a provido ^«^Jf fima titillatione&palatum & ventricnlum demu cen. tis. debeatfponderi Et fane non qu^v.sanaleptica^ fpirituum animaUum quantitatem adaugere,led pjc raque grat^t interveniente fenlatione vei motum eo- rundem fegniorem fufcitare, vel imDetuofiorem con- fopire videntur. Qua ratione | noftro q^oqf ro fpiritibus animalibus aliquod add. robur ta«to mi- nus dubito, quanto fenfibilius ab eodemdoloresfubinv 3e deprehendnntur fedati. Sic cohcos namque do- lores a facchari cum oleo amygda arum dulcium de gh itione placatos; fic pphaWgi^^ f IfS-" lo faccharoS-ertici infperfo cnm f^f ^^^-^^^^^^^^^^^ varunt . forlan quod utrob.que ng'da meinbranarum contraaio fvavioris fenfat.onis o^afione ceflan v,am denuoaperuerit fpiritibus animahbuspernerveashbras fine moleftia influendi, ,„ T^ndem ut conftet,quomodofaccharum in lum- bricos tanquam verum anthelm.nth.cum operetur . neutiquam vero eosdem ex veterum '««ff ^ f «J^. cat tres lubet referre hy pothefes , quas araica qui volu erkcopl^ combinare^ vix me diflentientem h^J.b.^ "7aHon«s in Myfteriis opii recsns rwlatiJ , c 17. Etenim Celeberrioiiis Avron (c) poftquam prsecon- eeptam opinionem volgarem quafi in tertellis corpu- fciilisa iaccharo pollylarent vermes, merit6 perftrin- . xit , fsccharom atqoe faccharata faturandorum lumbri- cOTHm gratia cornmendac, ad tempus qub quiefeant. A!ii tamen (^3^) faccharom m vermibus ipfis enecandis snirom valere obiervant , & ne exceptioni pateat lo- CUS5 in%nem talemL facchari virtutem anthelminthi- cam evidenti experimento Clar. T^di comprobat,dum €0S iambricos , qaos Tindurae Aloes aqua fafls indi- dit, poft elfloxom vigioti quatuor horarum etiamnum vivos, eos autem, quos faccharo itidem aqua foluto immerfit, poft duas quatuorve horas extindos depre- hendit. Xapata{e) magnam demum facchari in ver- mibus eliminandis praedieat efficaciam, cum a multis foHus facchari rofati ope plures excretos viderit lum* l>ric0S , qui aliis remediis ceffere nuilatenus. f . X Si faccharuffl itaque , falium gf atiflimtim , tof tan- tisqne viribus pollet, quod luculenter ha^lenus often* fas faerunt;^ nuriquam in cailra Helmontii iicebit tran- Ikcj qul (/) aliorum quoque remediorum virtutes a Saccharo immutari & retundi; adeoque nec vehicuii qaidem partes in medicamioum difl:ributione faccha- rum fuflinere pofTe, univerfslirer ciamitat. Recla- mant omnino faccharata cunda quotquot ^u5 p. in.NicoI. Andiy dc Generat. Verminm.o. ^.(e) IrifecfetisMed. Chirurg. a Spleisfio cditis. p. J^f- (f) f tearma©, ^ di%§nfafc. Medtm, g^. tidk folent prakribi cum iucceffu. E magna horum eaterv^ du® tantummodo in prsefenti prodeant ; Sy- rupus alterum, alterum Eleduarium. Syrupum Ex- pericntiffimus , nunquam fine honore nominandas pRiESES (g) fuppeditet balfamicum^ fragrantisfi- mum & gratisiimum , e Balfamo Peruviano , Aqua hor- dei & faccharo certis enchirifibus paratum ; Eledua- rium autem antipyreticum Sidenbamiiu ^ hmlgQtztlS' jfimusfui temporis Pradicus, (/^) fuggerat e Cortice Pcruviano atque Syrupo rofarum aliove concinna- tum, Provoco jam ad experientiam , an decantata-5 corticis Chin^ Chinae virtus febres projfligandi vela- mento Syrupi alicujus alterata fit atquehebetata, num- que Balfami de Peru virtus balfamica combinatione Saccharimuteiur & deprimatur, annon exaitetur po- tius. Utriusque certetviri immortalis nominis expe- rientia mirifica cum quotidiana in efficacia ulterius re- medii anaieptici & Balfamici alterius aotem antifebrilif confpirat vindicanda. XL Le<3orls fiifi patientia abuterer, fifle tiegotiocan- Has percurrere pofFem formuias , in quibus a Sacchari faccharatorumve connubib fingularis obtinetur gra- tia , ficque potiora , fi non omnia , recenfere , qus ad ele- gantiores potiones^ decoda eraulfiones, julepos;, bo* los / eleduaria > rotulas , morfulos &c. pertinent. Ta- lia tamen cum non ignorentur , majorem conveniee gerere curamj ut faccharum 8t facharata in ejusmo- di formulis circumfpede propinando anfa pofthac ad- verfariis praefcindatur innoxio lacchard dicendi pes- fim^, illudque, ceu deliterium, Q) profcindendi. Opti- D 3 ma ^ C.o) ^ me autem legitima faccharum ulurpandi Methodus ex oppofit6,"e perverfa videlicet faccharatis utendi ra- tionceloceket.utpoteex qua incommoda umverfa, Gusa faccharo perhibentur inferri> deducere ammus eft. Non poflunt fiquidem non faccharum & faccha- rata nocere , fi in quantitate nimia , tempore inconvem- enti,atque ab iis, quorum difpofitio obftat morbida^ahis remediorum jamdum generibus ne minimum correaaj abforbeantur avide, §. xn, ... Scilicet omne nimium quia verti folet in vitjum , faccharum pariter a gulofis innimia mole devoratum tam dentibus, quam humoribus, quinuniverlohabitui, labem affiricat non parvam. Primam plagam, ^uam faccharum copiofius,mafticatum infligit, fentiunt den- tes, dum hofce redoftimenti loco pnmum cruita vilci- da obducit , mox ratione fpiculorum falincrum , laliv^ & aeris motu perenni fucceffive evolutorum , corrodit ac nigredine inficit. (0 Qupd malum nihilominus m- comparatione ad damna, quje humores cum integro habitu ac facchari copia perpetiuntur , debet cenieri ie- ve, facile etiam elidendum, ii ab ejusdem ufuosaqua- friffi^ia fedulo colluatur. (^k) Etenim humores intei;-. tum liquor gaftricus tum Chylus & mafta iangmoea^ eb gravius afficiuntur , quo ab abundantiori faccuaro humor ventriculi, quem hujus glandulse una cum iali- valibus jamdum plus minus glutinofum fecernunt.ma- ais infpiflatur digeftionis negotium depravatur , chy- fusque craffior ad maflam fanguineam propagatun.-, Quam incraflatam kfio circulatoni ejusdem per par- tesomnes,fimuIque fecretorii lymphx per glanduias mo- (i)CraaadeHominep. i4.(k)S$bitzdealiment.Facult.l.a.p * C3I) * ... fnotus.kfiodemum nutritionis corporistotius,un6 ver- bo Cachexia, neceffe habet inlequi. (m) §• xin. ^ ... Quodri vero Saccharum uberius aventriculo excipiatur, mquo actdumturget ,ruausacidi erumpentes cum borborygmis fiatus co- piofisfimoskit^ defignabunt, Cardialgiae ac Colic^ caufam ^uen- tisfimam. (») PropuUulanthinc malum hypochondnacum. bcorbu- tus ,Arthntis,lcaerus &c.W ipfaque phthifis muhurn exafperatur, Ar<*umentumtamimmanis Scorbuti WtUip.ta Q)\i^ua immeriiomi- put^^at SaCcharo,cjuodirrctitJehuiuspanicukacidj£abacido m primis viis pr^dominantei veluti fermento extraneo , fermentationis p. r?. medio extricentur fanguisque porro acrimonla acido.faifa . mdo vi- fcido implicita,inficiatur, varia pathemata hypochondriaca Scorbu- tica ; Arthritica, icflerica &c. producente. Acidum enim in ventri- culo tuncluxuriare, quando Scorbutus d Saccharo gignendus eit, vel Indi Saccharum ciaborantes atteftantur, quos ficuti ob bacchari abufum imprimis Scorbuto obnoxios Hugefm{q) notat; itaeosdcm non tantum Sacchan reliquiis, (ed & liquore Sacchari vinofo, accelcen- te promtiffimc , palam eft faftentari. Qu^ pariter ratio magis lub- efle videtur , cur phthificorum aliqui ufu Sacchari interdicantur , ( r ; duam quod faccharum, nonnuUorum (s) opinione , carnes cito cor- fumpat^totaquefubftantiapulmombus adverfetur; carnesquando. fluidem auxilio Sacchari non minus ac falis commimis a putredme pr^fervati, verius ebfervantalii. (/j Ex dldis itidemfatis mtelligitur, qvare Saccharum & faccharatafcorbuticis , hypochondriacis , hyitert- Cis, epilepticis, pueris &c.caute pr^fcribenda diaitem. («) Neccura morte femper^grorum faccharata afEmm i,>gefta fermet.tefcere ces. fant, fed in motus ejusmodi impetuofos femel abreptapoft mortem €tiam nonrarohofce adeo codtinuant, ut cadavera cum IP"^^^^^' prehendantur intumefcere. (.r) _ - — — — ■ (mJGladbach prax.medrp.~7. (n) Dokus Eneyclop^d. Med. p. dic. (oj M. A. N. C Dec. 2. A. 9. Schoi. ad obf 203. P- .H- (p) De Scorbuto 1. 10. (qj Medic.american, p. (0 ^olxnstn cycloped Med.p.^ci (s; Garencieres detabe Anglic. Vj^^:'-^ (OHugefiusla. (u) Horft.ln Cent. Probhp. 8. Mcebms .nftu Med. P. 2. c 3 MoUenbrocc. de Arthrit. vag. fcorbut. p.S3 ^ J Cochlearia.p 108 RiedhnLin.Med.A.^p.i26rBaylu.deprax^ . Med.l.i.c.i3.pai5>.(x)MoUenbrocc.deArtkUid.Vag,korb.p.93. XIV. ^ , ^ PcrVerft d^n agunt inque propria vifcerafaevluntjqai maxime pofl: pafturn & aOumtos etbospiuriraGsadeoquetemporeincoavcni. ^ntiftintkrduiit faccharatis, eum chyiificatioais negotio maxiiua hc viiilataneceffario cruditates omnis generis in primis viis procudaii. tur. Unice hic commemorarc liceat vpmitum biiiofum, quem capiris oculorumque doiore immanialiisqu? fymptomatibus ftipatum Gene- rofifT Dn. mmus k Vrmckemu {y) m fubjeao choierico aegre com- pefcerf vaii?it , poftquam ortum huic dederat vefpertina confeaionum ^ faccharmarum afflimtio , ubi ventriculus multo adhuc vin6 rheaaiio , tempore pr^ndii ingeftd ^ turguerat. Taodem namque. Staccharo po- tisfimum abutuKtur , quorum iiomiachus jam cruditatibus onuftus^paj latum nlhii omninus faccharatis delearatur /absque eo.ot morbidae tail difpQfitioniconvementibus prius profpiciaot remediis» Atque tunc Atxci\xm nHmontuXA vaiet effatum, quod faccharum fam? iicetgra, ' tum , mox tamen ^gris horfidum fiat ia pierisque morbis ilomachi non quidem ratione AicaiiciinSaccliarofaiisimaginarii, quafi^obhoe ]ftoraachi qbtundereturfermentum , quod nataraliter acidum , fed £d- fb fupponit, verumquia facchaiam cruditates pituitofis & biliofas infigniter auget » cum acidis autcm , jampius minus turgefcennbus, fermentcrcatenormiter, Saccharumqulppe damduicedinefua racile it^b^em converti , uno verbo, bilefcere reputatur, non tamin omnibus promlfcue, quamin iisfolum,inquibusmdorofa;habenturcruditat£s biiisqueabundatjlocuminvenit. Certe quemadmodum bilis ajias, evaporato phlegmate , concretum seque exiilit refinofum , atque fac- charum , ita ab hoc cruditatibus ilomachi biliofis bilique copioiiori to- ties cum totiusdamno pabulum largius fubminiftrari , quo^ies faccha* rata remediis omnibusnegleais ingurgitentur,inpropatulo cft. Unde muitam mcrentur iaudem^.qui incholera, dyfenteria , febribus , pefte ipta , morbisquc omnibas,abilequioriuntur autfoventur, penitus a fa?charatis jubent abilinere. [*] ^t tantum de Sacchari cum commodis, lumin^olTimpdis, Deo autem triuno pro viribus benigniiTimo conceffis laudes maneantin fecula 1 (y)M^A.N. G. Dec. 2. A.p. obf. (z) Pharmac. 3rDifputator, Modern. §. 30. [^] Henr. ab Hcer obf. L. i. p, lox. Wedei. de Compofit.Mcdicam. extempor.p.ii^. iS^, Di^^rferotk dePc- it? c.7.Annot,§.ii.